TRONG MỤC NÀY
(Đọc
thêm)
Tôi luôn luôn bị ám ảnh bởi câu
chuyện mà nhà văn Mỹ Toni Morison đã kể trong bài diễn văn nhận giải
Nobel văn học của bà năm 1993. Trong diễn văn quan trọng này, bà kể về
một nhà tiên tri mù. Một hôm, có những đứa trẻ cầm một con chim đến
trước bà. Chúng nhìn bà với một đôi mắt vô cảm và đầy thách thức rồi cất
tiếng: "Này bà tiên tri, bà là một mụ già mù nhưng lại nhìn được tương
lai. Vậy bà hãy nói cho chúng ta biết: con chim chúng ta đang cầm trong
tay sống hay chết".
Bà tiên tri mù đã không trả lời câu hỏi
của bọn trẻ. Bà ngước đôi mắt mù nhìn về phía xa. Bà nhìn thấy tương lai
của những đứa trẻ và nhìn thấy một phần tương lai của thế giới thông
qua những đứa trẻ đó, một tương lai của nỗi sợ hãi và sự đe dọa. Lòng bà
đau đớn vô cùng. Bà biết rõ rằng: nếu bà nói con chim trong tay những
đứa trẻ còn sống thì ngay lập tức chúng sẽ bóp chết con chim có trái
tim bé bỏng đang đập những nhịp đập sợ hãi trong tay chúng. Số phận con
chim kia phụ thuộc vào tình yêu thương của đứa trẻ. Cũng như số phận thế
gian này phụ thuộc vào chính lòng yêu thương của con người. Câu hỏi của
những đứa trẻ đã sinh ra từ sự vô cảm và đầy thú tính.
Câu hỏi xấc xược và độc ác ấy của những
đứa trẻ đã minh chứng một cách hãi hùng về một thế giới mà con người bắt
đầu không dùng tình yêu thương để xây dựng nó mà dùng bạo lực để thống
trị nó. Sức mạnh để điều hành thế giới này đã và đang không còn là chủ
nghĩa nhân văn nữa mà là bạo lực. Bạo lực của một kẻ mạnh (những đứa
trẻ) đối với một kẻ yếu (con chim) cũng giống như bạo lực của một quốc
gia này với một quốc gia khác. Những đứa trẻ hiện diện trước bà tiên tri
mù chính là sự hiện diện của độc ác trước một giá trị tinh thần của thế
giới. Bà tiên tri mù ấy, trong cách nhìn và suy ngẫm của tôi, chính là
khát vọng, là trí tưởng tượng kỳ diệu và ngập tràn tính nhân văn và đó
cũng là vẻ đẹp huyền ảo của đời sống thế gian. Và tất cả những điều tốt
đẹp này đang càng ngày càng bị đe dọa, thách thức và nhạo báng một cách
công khai.
Sự xuất hiện của những đứa trẻ với một
câu hỏi xấc xược và độc ác đã gửi cho chúng ta một thông điệp cấp bách:
thời đại của bạo lực đã công khai hóa và đang trở thành chiếc gậy điều
khiển xã hội loài người. Bạo lực ấy cho đến ngày nay, chúng ta có thể
hiểu rộng hơn các phía của nó. Một phía của nó được thể hiện bằng vũ khí
và phía khác thể hiện bằng sự áp đặt xã hội con người và đe dọa xã hội
con người phải tuân theo những luật lệ có lợi cho một nhóm người hay một
quốc gia nào đó.
 |
| Minh hoạ: Gettyimages |
Bây giờ, nếu chúng ta khoanh sự lý giải
của chúng ta vào những đứa trẻ đã cất lên câu hỏi xấc xược và độc ác
kia, chúng ta nhận thấy, nền giáo dục của xã hội loài người chúng ta đã
và đang đổ vỡ thảm hại. Có một đặc điểm khác biệt giữa những đứa trẻ
trong thế kỷ 21 này và những đứa trẻ của mấy chục năm trước. Đó là sự
rời bỏ tuổi thơ của những đứa trẻ bây giờ quá nhanh. Chúng đã không sống
đủ và sống hết tuổi thơ của chúng. Đấy chính là điều nguy hiểm nhất khi
mà những đứa trẻ kia lớn lên thành những chủ nhân của thế giới.
Thế giới đang từng ngày ăn cướp một cách
trắng trợn tuổi thơ của những đứa trẻ. Trẻ em đang trở thành mục đích
thương mại hóa của người lớn. Người lớn bóc lột sức lao động trẻ em
trong các hầm mỏ, các công xưởng... và bóc lột sức lao động chúng ngay
trong ngôi nhà của mình. Người lớn đang kinh doanh tình dục trẻ em.
Người lớn dùng chiêu bài trẻ em để kinh doanh tiền bạc và chính trị.
Chúng ta áp đặt những phương pháp giáo dục trẻ em từ gia đình đến nhà
trường một cách quá nguyên tắc. Chúng ta quên lãng tuổi thơ của chính
con cái mình. Chúng ta sống với một cuộc sống đầy tham vọng và mưu mô,
chúng ta thực sự đang trẻ em hóa những dục vọng của chúng
ta.
Một đứa trẻ hiện nay trong một ngày được
tiếp cận bao nhiêu phần trăm những điều tốt đẹp so với những gì thuộc
về một đời sống bạo lực? Thực tế cho thấy rất ít. Các thông tin về bạo
lực và xung đột trên các phương tiện thông tin đại chúng của thế giới đã
lấn át những thông tin văn hóa và nhân văn. Cùng lúc đó, một khoảng
trống quá lớn đã bày ra trước những đứa trẻ mà chúng phải tự quyết định
lấy những vấn đề vô cùng quan trọng để hình thành nhân tính. Đó là
khoảng trống tạo nên bởi sự vô trách nhiệm và bỏ mặc của người lớn.
Tất cả những gì chúng ta đã và đang làm
đã trực tiếp và gián tiếp cướp đi những tơ non, những trong sáng, những
tưởng tượng... của trẻ em. Chính những điều ấy đã làm cho những đứa trẻ
phải rời bỏ tuổi thơ của mình. Những đứa trẻ ấy bước vào cuộc sống tự
lập quá sớm và phải chống chọi lại tất cả những điều tệ hại, xấu xa nhất
đang hiển hiện trong xã hội. Những đứa trẻ vô tình trở thành những con
ngựa đua vô ý thức cho những cuộc cá cược tài chính và cả chính trị của
người lớn.
Thay vào sự chiêm ngưỡng đầy run rẩy và
đầy tưởng tượng những tổ chim hay những con chim là một thách thức giá
lạnh đến hãi hùng. Trong khi chờ câu trả lời của bà tiên tri mù, những
ngón tay bé bỏng nhưng vô cảm như những gọng kìm sắt của những đứa trẻ
đang từ từ xiết chặt. Và chỉ cần câu trả lời của bà tiên tri mù cất lên
chạm vào sự thách thức độc ác của chúng, những đứa trẻ sẽ xiết chặt
những ngón tay ấy để bóp nát trái tim bé bỏng như một hạt đỗ đang đập
run rẩy và hoảng sợ của con chim một cách không thương tiếc. Nhưng sự
thật thì những bàn tay độc ác trong tâm hồn đã giết chết con chim nhỏ bé
kia một cách dửng dưng ngay từ khi chúng có ý định đến trước nhà tiên
tri mù để thách thức bà. Đó chính là sự kiêu khích và đe dọa của một xã
hội bạo lực. Nó kiêu khích và đe dọa chủ nghĩa nhân văn của xã hội loài
người.
Hình ảnh những đứa trẻ kia không còn là
một hình ảnh của sự sáng tạo mang tính cảnh báo của một nhà văn và cũng
không phải là một hình ảnh đơn biệt trong xã hội nữa. Nó là một hiện
thực có ở quanh đời sống chúng ta. Hiện thực đó đã và đang công khai
cưỡng dâm một đứa bé, công khai chém xối xả một bà già để cướp của, công
khai xả súng như một trò chơi vào một đám đông, công khai xúm vào đánh
đập cho đến chết một sinh viên ngoại quốc, công khai túm tóc một người
mẹ sinh ra chúng, công khai vừa đua xe vừa trêu chọc cảnh sát giao
thông, công khai đánh hội đồng một bạn học rồi quay clip đưa lên mạng
như một trò tiêu khiển...
Tất cả những hành động đó cũng chính là
hình ảnh những đứa trẻ, hiện thân của cái ác đang thách thức chủ nghĩa
nhân văn của toàn nhân loại, mà nhà văn Toni Morison nói đến. Nó cho
thấy một xã hội đang quá sợ hãi cái ác và nhiều dấu hiệu của sự nhụt trí
trong cuộc đấu tranh chống lại cái ác. Nếu không muốn nói ở đâu đó và
một lúc nào đó đã vô tình sống chung với cái ác. Nó cho thấy những gía
trị nhân văn đang bị lấn át và đang bị dồn vào những phần đất hẹp. Nó
cho thấy chúng ta đã mắc quá nhiều sai lầm trong việc nhận thức những
giá trị đích thực của đời sống và trong việc làm cho cái đẹp lan tỏa vào
đời sống.
Nếu chúng ta lùi sâu hơn nữa vào đời sống ngay sau bậc cửa ngôi nhà
của mình, chúng ta sẽ nghe được những câu nói của con cái chúng ta.
Những câu nói tưởng giản đơn nhưng là những dấu hiệu đầu tiên cho thấy
những đứa trẻ đó đang lớn lên trong một đời sống hưởng lạc và vô trách
nhiệm.- Mẹ phải trả cho con 100.000 đ thì con mới quét nhà.
- Con trông bà nội cả sáng nay trong bệnh viện, bố phải trả công con đấy.
- Bố phải chi tiền cho con hàng ngày con mới đi học.
- Không có Vespa là con ngày nào cũng đi học muộn đấy.
- Nếu bố mẹ còn tiếp tục nói con, con sẽ không về nhà nữa.
Và không ít những bậc cha mẹ đã vui vẻ
chấp hành những đòi hỏi vô lý ấy của con cái. Họ đã và đang đầu hàng
trước những đòi hỏi hay có thể nói đó là những thách thức đầu tiên của
những đứa trẻ này. Rồi đến một ngày nào đó, những đứa trẻ này có thể đến
trước mặt cha mẹ hay những người khác trong xã hội và đưa ra những yêu
cầu vô lý, láo xược và bắt mọi người phải phục tùng chúng. Nếu không
chúng sẽ có những hành động trừng phạt như chúng từng trừng phạt cha mẹ
chúng bằng cách bỏ ăn, bỏ học, bỏ nhà và làm những điều mà cha mẹ chúng
sợ hãi. Rồi đến một ngày, chúng sẽ đứng trước xã hội một cách ngạo mạn,
hống hách và ác độc cất tiếng đòi hỏi và đe dọa xã hội bằng bạo lực. Và
nếu không được xã hội thỏa mãn những dục vọng của mình, chúng sẽ tàn phá
xã hội một cách không thương tiếc như những đứa trẻ cầm trên tay con
chim đang sống kia.
No comments:
Post a Comment