Gặp gỡ đầu tuần:
TT - Câu chuyện thời sự về hồ thủy điện xả lũ làm ngập
cả một khu vực dân cư rộng lớn ở miền Trung đang gây bức xúc trong dư
luận. “Gặp gỡ đầu tuần” với Tuổi Trẻ, Thứ trưởng Bộ Công
thương Đỗ Hữu Hào cho rằng khi gặp bão lũ lớn, thủy điện xả lũ là đương
nhiên và nếu không có hồ thủy điện, lũ còn lớn hơn.
Trong khi đó những người từng phụ trách thủy lợi nói
rằng xả lũ như vậy là làm lũ “nhân tạo” chồng lên lũ tự nhiên, không
thể xả lũ trước khi sơ tán dân rồi bảo bất khả kháng.
"Việc các thủy điện thời gian qua khi có bão lũ lớn phải xả lũ khiến hạ nguồn ngập nặng cũng là bất khả kháng"
"Tỉnh khẩn cấp di dời dân rồi mới xả lũ, chứ không thể xả trước rồi nói rằng xả là hợp lý, xả vì bất khả kháng"
|
Thứ trưởng Bộ Công thương ĐỖ HỮU HÀO:
Xả lũ là bất khả kháng
Mưa lũ là bất khả kháng. Không ai biết chắc bão về thì
mưa lũ sẽ là bao nhiêu. Nhà ở phố mưa nhiều cũng ngập nên việc các thủy
điện thời gian qua khi có bão lũ lớn phải xả lũ, khiến hạ nguồn ngập
nặng cũng là bất khả kháng. Về nguyên tắc, các thủy điện này đều có
chức năng tích nước phát điện và xả lũ.
Dư luận mới chỉ nói đến một phía là do xả lũ gây ngập
nặng nhưng thực tế nếu không có đập thủy điện giữ lại, tất cả lũ tràn
về thì có thể lũ còn lớn hơn nhiều. Nếu các hồ thủy điện cứ giữ nước,
không xả, đập vỡ thì có thể cuốn trôi cả thành phố chứ không chỉ ngập
như vậy. Chúng ta phải nhìn nhận sự việc trên cả hai chiều.
* Thưa ông, điều dư luận quan ngại nhất là có quá
nhiều thủy điện trên một dòng sông và được xây dựng vì mục tiêu kinh tế
chứ không quan tâm đến chống lũ?
- Nhân dân thắc mắc là đúng nhưng chúng tôi khẳng định
là các thủy điện đều có trong quy hoạch và chúng tôi quản được quy
hoạch. Hiện nay, việc xây dựng các nhà máy thủy điện được thẩm định
chặt, thậm chí phải qua cả Thủ tướng.
Những công trình thủy điện có công suất 50MW trở lên
đều phải nằm trong quy hoạch tổng sơ đồ điện VI đã được phê duyệt và
phải được Thủ tướng đồng ý mới triển khai. Thủy điện công suất 50MW trở
xuống được giao cho các địa phương phê duyệt nhưng cũng phải trao đổi
và có sự thống nhất của Bộ Công thương.
Một dự án thủy điện được phê duyệt ngoài khả năng phát
điện còn phải đảm bảo tính khả thi, các yêu cầu về kỹ thuật, đảm bảo an
toàn cho hạ lưu và các vấn đề về môi trường... Còn tại sao lại có nhiều
thủy điện trên một dòng sông thì đó là cách tận dụng khả năng phát
điện. Thủy điện vẫn là loại hình phát điện rẻ, hiệu quả và không gây ô
nhiễm nên chúng ta ưu tiên và tận dụng để phát triển nguồn điện. Nguồn
thủy điện lớn hết rồi thì giờ chúng ta phải tập trung làm thủy điện vừa
và nhỏ.
* Nhưng thực tế, nhiều thủy điện xả lũ đã gây lũ nặng hơn cho hạ lưu?
- Không phải. Trong các trận lũ vừa qua, chúng tôi
kiểm tra lại và thấy nếu không có các hồ thủy điện thì lũ có thể cao
hơn. Các hồ thủy điện đã giảm, cắt lũ được 20-30%. Bây giờ rừng đã bị
phá nhiều, mưa xuống bao nhiêu trôi xuống hết nên lũ có xu hướng mạnh
lên. Các thủy điện đều có quy trình xả, quy trình đó không phải một bộ
làm mà liên bộ làm. Giám đốc mà lệnh cho xả sai quy trình thì ông ta có
thể bị đi tù chứ không đơn giản. Nhưng do lũ to là bất khả kháng nên
khi các hồ thủy điện xả đã gây lũ.
* Việc kiểm tra vận hành của các hồ thủy điện có thường xuyên không?
- Việc kiểm tra thực hiện theo phân cấp. Thủy điện địa
phương cấp phép thì địa phương kiểm tra, còn lại bộ kiểm tra. Tuy
nhiên, nhà máy thủy điện cũng như các nhà máy khác, giám đốc phải chịu
trách nhiệm toàn bộ. Khi có vấn đề gì thì các cơ quan chức năng mới đi
kiểm tra, nếu không trên cả nước có cả nghìn nhà máy thủy điện, kiểm
tra làm sao hết được. Bình thường họ vận hành thì không phải kiểm tra.
Ngoài quy trình vận hành của một hồ thủy điện, nếu
trên cùng một dòng sông có nhiều đập thủy điện thì các nhà máy thủy
điện này còn phải chấp hành quy trình vận hành liên hồ chứa. Vấn đề này
được giao cho Bộ Tài nguyên - môi trường. Việc xả, vận hành thủy điện
theo quy trình và các quy định nghiêm túc như vậy chứ không phải các hồ
muốn làm gì thì làm.
CẦM VĂN KÌNH thực hiện
Ông VŨ TRỌNG HỒNG (tổng thư ký Hội Thủy lợi, nguyên thứ trưởng Bộ Thủy lợi):
Sơ tán dân rồi mới xả lũ
Qua sự việc của hồ thủy điện A Vương và Sông Ba Hạ,
tôi thấy có vấn đề trong điều hành. Bình thường khi không có lũ thì Bộ
Công thương chịu trách nhiệm về việc không để các đập thủy điện vỡ và
vẫn tích được nước sản xuất điện, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông
thôn chịu trách nhiệm để không xảy ra tình trạng ngập úng hoặc hạn hán
dưới hạ lưu, Bộ Tài nguyên - môi trường có nhiệm vụ xây nhiều hồ tích
lũ. Nhưng khi lũ về thì ba bộ này không thể đứng riêng rẽ được.
Lúc đó Thủ tướng phải “cầm cờ”, giao cho cơ quan tham
mưu là Ban chỉ đạo phòng chống lụt bão trung ương điều phối và nên có
sự tham gia của các chuyên gia thủy lợi lâu năm. Trong trường hợp một
hồ thủy điện “báo động đỏ” thì ban chỉ đạo phải biết và tỉnh khẩn cấp
di dời dân rồi mới xả, chứ không thể xả trước rồi nói rằng xả là hợp
lý, xả vì bất khả kháng.
Quan trọng nhất là trước mùa lũ Ban chỉ đạo phòng
chống lụt bão trung ương phải ra quyết định về cách điều hành, xả lũ vì
trên một dòng sông thường có 3-4 hồ thủy điện. Ở các vụ việc vừa rồi,
tôi có thể đặt câu hỏi là trước mùa lũ anh đã làm gì. Chống lũ không
phải có lũ thì mặc áo phao vào mà cái chính là trước khi mùa lũ đã phải
lặn lội xem tình hình ở tất cả các nơi rồi.
Ngoài ra, tôi cho rằng một điểm rất quan trọng mà hiện
nay chúng ta coi thường là việc lập bản đồ những vùng trũng, vùng ven
sông của các địa phương để trước mùa lũ có tính toán, thông báo cho
người dân biết nguy cơ ngập thì mới có biện pháp phòng tránh kịp thời.
K.HƯNG ghi
GS.TSKH PHẠM HỒNG GIANG (chủ tịch Hội Đập lớn và phát triển nguồn nước VN, nguyên thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn):
| Ông Phạm Hồng Giang - Ảnh: Đ.B. |
Nếu quản lý hồ không theo quy trình, duy trì mức nước
hồ quá cao trong mùa mưa, không kịp thời xả nước trước, nhất là khi đã
có dự báo mưa lũ, rồi phải xả nước hồ cùng với thời điểm lũ tự nhiên
đang về thì đúng là lũ “nhân tạo” đã chồng lên lũ tự nhiên.
Trước đây, mọi quy hoạch và công tác quản lý nguồn
nước do Bộ Thủy lợi phụ trách. Lúc đó, hầu hết các hồ chứa vừa và nhỏ
phục vụ yêu cầu sản xuất nông nghiệp. Sau đó, phần thủy điện được tách
ra và phát triển rất mạnh trong thời gian qua do nhu cầu về năng lượng
tăng nhanh. Khi tham gia xem xét các dự án thủy điện vừa và lớn, Bộ
Thủy lợi, sau này là Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, đều yêu
cầu các hồ chứa phải có nhiệm vụ chống lũ.
Tuy nhiên, khi vận hành thì không rõ việc đó được thực
hiện thế nào. Hiện chỉ riêng hồ Hòa Bình có quy trình vận hành được
Chính phủ phê duyệt và nhiệm vụ chống lũ của hồ được chỉ đạo tương đối
chặt chẽ. An toàn của đập Hòa Bình cũng được hội đồng liên ngành theo
dõi, đánh giá hằng năm. An toàn của các đập khác thì chủ đầu tư tự lo.
Chưa thể nói mô hình điều hành hồ Hòa Bình đã hoàn
toàn tốt, song những kinh nghiệm tại đó nên được tham khảo cho các nơi
khác. Theo tôi, nên có cơ chế quản lý chung, có một “tổng chỉ huy” chứ
không thể như hiện nay, chỉ lo lợi ích của chủ đầu tư, lợi ích của
ngành mình, của địa phương mình. Hiện nay, việc quản lý nguồn nước phân
tán quá. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn lo tưới tiêu, Bộ Công
thương lo phát điện, Bộ Tài nguyên - môi trường lo tác động môi
trường... Vì thế, rất cần sự phối hợp và điều hành chung.
Ở những nơi có điều kiện, người ta xây dựng nhiều đập
“bậc thang” trên sông nhằm tận thu nguồn thủy năng. Tại đó, việc xả lũ
từ hồ trên đương nhiên có ảnh hưởng lớn đến hồ dưới. Tuy nhiên, vẫn
chưa có quy chế nào về quản lý các hệ thống thủy điện bậc thang. Những
trận lũ lớn gây thiệt hại nghiêm trọng vừa qua ở miền Trung đang đặt ra
nhiều vấn đề rất cấp bách, trong đó có vấn đề quản lý hồ chứa an toàn
và tham gia tích cực vào việc giảm nhẹ lũ.
Đức Bình ghi
Ông BÙI CÁCH TUYẾN (tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường):
355 nhà máy thủy điện ở miền Trung, Tây nguyên
| Ông Bùi Cách Tuyến - Ảnh: X.L. |
Chính vì vậy, đối với bất kỳ báo cáo
đánh giá tác động môi trường nào, vấn đề hậu kiểm, giám sát thực hiện
theo đúng báo cáo là rất quan trọng. Tôi nghĩ, đây là vấn đề quan trọng
số một mà các địa phương phải thường xuyên theo dõi và giám sát các chủ
đầu tư vì từ hậu kiểm, thanh kiểm tra có thể phát hiện những vấn đề mà
trước đây chưa tính toán được để kịp thời có những đề xuất lên các đơn
vị chuyên ngành cao hơn như Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Bộ
Công thương, Bộ Tài nguyên - môi trường để được tư vấn hoặc cùng hợp
lực giải quyết.
Xuân Long ghi
No comments:
Post a Comment