Vedan chối bỏ việc 'giết' sông Thị Vải

Cuộc họp căng thẳng kéo dài cả ngày 11/12 với Công ty Vedan do Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên Môi trường) chủ trì cuối cùng đã không đi đến kết quả cụ thể. Các nghiên cứu khẳng định Vedan đóng góp 90% việc biến Thị Vải thành "dòng sông chết" đều bị công ty này bác bỏ.
> Vedan là thủ phạm 'giết' sông Thị Vải

Với sự có mặt đại diện 3 tỉnh Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, TP HCM cùng Hội Nông dân VN và Tổng giám đốc Vedan VN, cuộc họp dự kiến kết thúc trong buổi sáng đã kéo dài tới cuối giờ chiều. Ngoài kết quả nghiên cứu của Viện Môi trường và Tài nguyên (ĐH Quốc gia TP HCM) từng công bố vào đầu tuần, báo cáo của Viện Hóa học (Viện Khoa học Công nghệ VN) sáng 11/12 cũng khẳng định chính Vedan là "thủ phạm" gây ô nhiễm sông Thị Vải.

Ông Yang Kun Hsiang (đeo kính) cho rằng không chỉ một mình Vedan biến Thị Vải thành "dòng sông chết". Ảnh: Nguyễn Hưng.

Kết hợp giữa các số liệu đo thực tế từ năm 1996 và kết quả đo nhanh, trực tiếp các thông số hóa-lý, giáo sư Lê Quốc Hùng (Viện Hóa học) kết luận, từ năm 1996, nước sông Thị Vải đã bị ô nhiễm đáng kể. Tại thời điểm này các khu công nghiệp khác vẫn chưa được xây dựng hay hoạt động. Mức ô nhiễm tăng dần và đạt cực điểm vào cuối 2008.

"Sau khi có những biện pháp cương quyết với việc xả thải của Vedan, đến đầu tháng 11/2009, chất lượng nước đã phục hồi, thậm chí còn tốt hơn năm 1996. Điều đó chứng tỏ Vedan góp phần chủ yếu trong thành phần ô nhiễm chất hữu cơ (BOD) và suy giảm lượng ôxy hòa tan (DO)", giáo sư Hùng nói.

Trong khi đó, theo thạc sĩ Nguyễn Thanh Hùng (Viện Môi trường và Tài nguyên) sông Thị Vải bắt đầu bị ô nhiễm từ khoảng năm 1994, ngay sau khi Công ty Vedan đi vào hoạt động. "Phạm vi và mức độ ô nhiễm ngày một gia tăng kéo dài cho đến cuối năm 2008", thạc sĩ Hùng khẳng định kết quả tương tự như nghiên cứu của Viện Hóa học.

Dẫn báo cáo của Thanh tra Tổng cục Môi trường năm 2006 và 2008, thạc sĩ Hùng cho biết, ngay trong điều kiện Vedan xả thải bình thường, nước thải của công ty cũng chiếm một tỷ lệ ô nhiễm lớn trong tổng số tất cả nguồn thải công nghiệp ra sông Thị Vải. Đặc biệt, khi Vedan xả lén dịch thải sau lên men (bị lập biên bản vào tháng 9/2008), phần dịch thải này đã chiếm tới 95% tổng tải lượng các chất ô nhiễm như BOD, COD...

Với nghiên cứu của mình, Viện Môi trường và Tài nguyên khẳng định, Vedan đóng góp 89% ô nhiễm ở phạm vi ô nhiễm nặng trên khoảng 10 km dòng chính sông Thị Vải. Phần còn lại là do các đơn vị khác dọc sông.

Rạch nước lớn ngay cạnh công ty Vedan bị ô nhiễm rất nghiêm trọng. Ảnh chụp tháng 5/2006: Thạc sĩ Nguyễn Thanh Hùng cung cấp.

Sau khi nghe báo cáo khoa học của 2 đơn vị trên, ông Yang Kun Hsiang, Tổng giám đốc Vedan VN, đã lập tức phản bác. Thừa nhận phương pháp đo của Viện Môi trường và Tài nguyên, song đại diện Vedan cho rằng việc lấy số liệu đầu vào không hợp lý (như thời gian lấy mẫu nghiên cứu vào tháng 2/2008, là mùa khô, trong khi thời điểm công ty bị phát hiện xả thải vào tháng 9/2008). Chính vì vậy, ông Yang không công nhận cách tính "phần trăm" cho việc gây ô nhiễm của công ty.

"Cách tính này là không khách quan", ông Yang nói.

Việc tranh cãi về số liệu sau đó khiến buổi làm việc trở nên khá căng thẳng và kéo dài quá 12h trưa mà không đi đến kết quả cụ thể. Dù các nhà khoa học phía Việt Nam khẳng định sẵn sàng cung cấp đầy đủ các số liệu quan trắc, tài liệu gốc, phía Vedan vẫn bảo lưu quan điểm.

Đến chiều, sau hơn 2 giờ họp kín, phía Vedan mới chịu ký vào biên bản. Tuy nhiên, công ty này chỉ thừa nhận từng gây ô nhiễm nặng dòng chính của sông Thị Vải trong khoảng 10-11 km mà chưa xác định phạm vi gây ra ô nhiễm đối với các dòng nhánh và các khu vực có liên quan.

Công ty này cũng chưa đồng ý về đánh giá gây ô nhiễm tới 89% và đề nghị sẽ tiếp tục làm việc với Viện Môi trường Tài nguyên và cơ quan liên quan xác định mức độ đóng góp cụ thể. Kết quả sẽ được báo cáo Tổng cục Môi trường và UBND các tỉnh, thành liên quan để thống nhất.

Trao đổi với VnExpress, tiến sĩ Bùi Tá Long (Viện Môi trường và Tài nguyên) khẳng định, việc Vedan cố tình "câu giờ", trì hoãn chỉ nhằm khiến các cơ quan chức năng của Việt Nam mệt mỏi.

"Tỷ lệ 89% mà Viện tính toán còn nương nhẹ cho Vedan vì chỉ lấy số liệu trung bình, trong khi có lúc công ty này gây ô nhiễm tới 98-99% cho sông Thị Vải", ông Long khẳng định.

Thạc sĩ Nguyễn Thanh Hùng cho rằng, Vedan luôn rất thận trọng với khả năng thừa nhận góp bao nhiêu "phần trăm" trong việc biến Thị Vải thành dòng sông chết. "Nếu thừa nhận mức 89%, Vedan sẽ phải bồi thường một khoản rất lớn cho các hộ nông dân trong phạm vi ảnh hưởng do quá trình xả thải của họ", ông Hùng nói.

Đại diện Tổng cục Môi trường, ông Lương Duy Hanh, Phó chánh Thanh tra khẳng định, sẽ tiếp tục đánh giá chi tiết việc gây ô nhiễm của Vedan để công ty này "tâm phục khẩu phục".

Riêng về việc khắc phục ô nhiễm của Vedan, ông Hanh cho biết sẽ kiểm tra lần cuối ngay trong năm 2009, thống nhất với các địa phương và báo cáo Thủ tướng. Hiện, công tác này của Vedan được Tổng cục Môi trường đánh giá nghiêm túc, đúng pháp luật.

Sông Thị Vải có chiều dài khoảng 30 km, bắt nguồn từ huyện Long Thành (Đồng Nai) chảy qua địa phận Bà Rịa - Vũng Tàu. Lưu vực sông Thị Vải có nhiều khu công nghiệp lớn của Đồng Nai như Nhơn Trạch, Gò Dầu và tiếp nhận lượng nước thải công nghiệp lớn. Tháng 9/2008, Công ty Vedan bị cảnh sát môi trường phát hiện xả nước thải chui ra sông Thị Vải trong nhiều năm gây nên bức xúc trong dư luận. Tuy nhiên, đến cuối tháng 10/2009, công ty này bất ngờ được nhận giải thưởng "Sản phẩm an toàn vì sức khỏe cộng đồng" do Ban tổ chức "trao nhầm" khiến dư luận hết sức bức xúc, giải bị thu hồi. Hiện Vedan đã hoàn tất khoản 127 tỷ tiền phí bảo vệ môi trường và phạt hành chính 267 triệu đồng.

Nguyễn Hưng