Một trong những thách thức đặt trước mặt Hà Nội sẽ là điều phối các mối quan hệ giữa nhóm này với các nướng láng giềng và các cường quốc trên thế giới, trước hết là Trung Quốc.
Báo Hong Kong Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (South China Morning Post) vừa có bài phân tích tương quan Trung Quốc - Asean trong một chủ đề thuộc loại "tế nhị" và có tầm quan trọng đặc biệt: tranh chấp Biển Đông.
Trong bài tựa đề 'Chiến thắng ngoại giao của Trung Quốc', báo này nhận định rằng trong khi căng thẳng xung quanh chủ quyền lãnh thổ tại Biển Đông tiếp tục lên cao, thì "dường như Trung Quốc đã đạt thắng lợi ngoại giao một cách nhẹ nhàng thông qua việc bảo đảm rằng khối Asean không tham gia vào các bất đồng lãnh thổ" trong thời gian trước mắt.
Dưới áp lực của Trung Quốc vấn đề tranh chấp Biển Đông, vốn liên quan nhiều quốc gia thuộc Asean, đã không được mang ra bàn tại Hội nghị Thượng đỉnh Asean 15 tổ chức cuối tuần trước tại Hua Hin, Thái Lan.
Ngay trước thềm hội nghị, đại sứ Trung Quốc tại Asean đã tái khẳng định lập trường của Trung Quốc, rằng các bất đồng ở Biển Đông là "vấn đề song phương, chứ không phải đa phương".
Bà Tiết Hãn Cần nói: "Trung Quốc cho rằng đây là bất đồng giữa Trung Quốc và các nước riêng rẽ xung quanh Biển Đông, chứ không phải giữa Trung Quốc và Asean."
"Bởi vậy, chính phủ Trung Quốc muốn giải quyết các tranh chấp lãnh thổ thông qua các đàm phán song phương."
Theo Bưu điện Hoa Nam, các phân tích gia cho rằng động thái này rất hữu hiệu trong việc củng cố vị trí quyền lực kinh tế và quân sự của Bắc Kinh.
Muốn gì được nấy?
Giới ngoại giao cho hay chủ đề Biển Đông thậm chí còn không được nói nhiều trong các cuộc tiếp xúc thân mật bên lề hội nghị Asean.Một nhà ngoại giao giấu tên nói với báo Hong Kong: "Bắc Kinh không muốn bàn về chủ đề này và nó đã không được bàn tới."
"Nếu nhìn vào hội nghị này thì chẳng ai biết là hầu như các nước (Asean) đều lo ngại về khả năng xảy ra xung đột [xung quanh chủ đề này]."
Ông nhận xét rằng Asean lại tiếp tục thói quen mũ ni che tai của mình và "Bắc Kinh đã buộc Asean vào đúng vị trí mà Trung Quốc muốn".
Nếu Asean không sát cánh với nhau thì sẽ gẫy cánh từng nước một. Chủ đề Biển Đông cho thấy điều đó đang bắt đầu thành hiện thực.
Tiến sỹ Jusuf Wanandi, Viện Nghiên cứu Chiến lược và các Vấn đề Quốc tế Indonesia
"Nếu Asean không sát cánh với nhau thì sẽ gẫy cánh từng nước một. Chủ đề Biển Đông cho thấy điều đó đang bắt đầu thành hiện thực."
Ông tiến sỹ được trích lời nói: "Đây là cơ hội bị Asean bỏ lỡ. Khối này cần đoàn kết hơn trong ứng xử với Trung Quốc."
Năm 2002, Asean và Trung Quốc đã ký Tuyên bố chung Asean-Trung Quốc về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), lúc đó được ca ngợi là bước đi quan trọng trong việc giảm căng thằng và tạo điều kiện cho đàm phán trong tương lai.
Tại Hội nghị Hua Hin 10/2009, trong hội đàm Asean-Trung Quốc, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng đã khẳng định lại cam kết của Việt Nam trong việc triển khai các thỏa thuận đã đạt được giữa hai bên, trong đó có việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả tuyên bố chung DOC 2002, hướng tới xây dựng Bộ quy tắc ứng xử (COC), vì lợi ích hòa bình và ổn định chung của khu vực.
Thế nhưng các quan sát viên ngày càng tỏ ra hoài nghi rằng tiến trình này sẽ được bắt đầu, cho dù Trung Quốc vẫn tiếp tục phát triển quan hệ với các nước Asean trên các phương diện khác.
Trong khi Trung Quốc một mặt vẫn tuyên bố ủng hộ DOC 2002, mặt khác nước này cũng chỉ ra sự hạn chế của Asean trong giải quyết các vấn đề phức tạp và nhạy cảm như Biển Đông.
Vẫn bà đại sứ Trung Quốc tại Asean Tiết Hãn Cần được trích lời nói: "Không nên thảo luận chủ đề tranh chấp lãnh hải nhạy cảm trong khuôn khổ hợp tác Trung Quốc - Asean."
"Các hội nghị của Asean phải là cơ chế của hợp tác, chứ không phải tranh luận."
Việt Nam thua thiệt
Nỗ lực song phương hóa tranh chấp ở Biển Đông của Trung Quốc chắc hẳn không thể làm các nước liên quan hài lòng.Khu vực Biển Đông giàu tài nguyên và có nhiều tuyến đường hàng hải quan trọng đang là địa bàn tranh chấp của Trung Quốc, Đài Loan, Việt Nam và một số nước Asean khác là Philippines, Malaysia và Brunei.
Riêng quần đảo Hoàng Sa mà Trung Quốc gọi là Tây Sa, cả Hà Nội và Bắc Kinh đều tuyên bố chủ quyền tuy Trung Quốc đang hoàn toàn chiếm giữ.
Các nước đang tăng cường hoạt động ở Biển Đông
Việt Nam muốn giữ khoảng 20 hòn đảo mà nước này đang nắm giữ trong khi Hoa Kỳ muốn theo dõi hoạt động của tàu ngầm Trung Quốc ở đảo Hải Nam.
Trung Quốc, ngoài việc phản đối Mỹ do thám ngoài khơi và cho đây là tiền đề để bình thường hóa quan hệ quân sự, cũng bày tỏ quan ngại về hoạt động của Việt Nam.
Cuối tháng 11, một hội nghị quốc tế về Biển Đông sẽ diễn ra tại Hà Nội, và Trung Quốc chắc không vui vẻ trước thông tin này.
Tiến sỹ Ian Storey từ Viện Nghiên cứu Đông Nam Á đặt tại Singapore nói Trung Quốc còn tỏ lập trường cứng rắn hơn vì Việt Nam sẽ ngồi vào ghế chủ tịch Asean đầu năm tới.
Theo ông, Trung Quốc đang nỗ lực chống lại việc quốc tế hóa chủ đề Biển Đông vì "làm việc với từng nước một đặt Trung Quốc vào vị thế mạnh hơn".
"Hoa Kỳ cũng hay làm như vậy, đó là chính sách ngoại giao dựa vào quyền lực."
Giáo sư Carl Thayer từ Học viện Quốc phòng Hoàng gia Australia thì cảnh báo chính Hà Nội là bên thua thiệt lớn vì thái độ yếm thế của Asean trong chủ đề Biển Đông.
"Tôi nghĩ là sẽ chẳng có Quy tắc Ứng xử nào hết... Trung Quốc ngày càng tự tin và sẽ ngăn chặn mọi nỗ lực quốc tế hóa tranh chấp Biển Đông. Tôi cho rằng tình hình sẽ còn căng thẳng lâu dài nữa."
No comments:
Post a Comment